Kotisyntyisen keuhkokuumeen radiologisesta diagnostiikasta
Lisätietoa aiheesta
Airi Jartti
17.1.2024
Kotisyntyisen pneumonian radiologinen diagnostiikka
Keuhkokuva
- Keuhkokuumeen määritelmä ja diagnoosin kultainen standardi ovat aikaisemmin perustuneet
keuhkokuvalöydökseen. Keuhkokuvan etuja ovat hyvä saatavuus, suhteellisen edullinen
hinta ja suhteellisen pieni säderasitus. Tutkimukseen lähettävän lääkärin on kuitenkin
hyvä olla tietoinen tähän diagnostiseen menetelmään liittyvistä rajoituksista.
- Tutkimukset osoittavat, että normaali keuhkokuva ei sulje keuhkokuumetta täysin varmasti
pois (ks. näytönastekatsaus «Normaali keuhkokuva ei sulje keuhkokuumetta täysin varmasti pois. Toisaalta osa keuhkokuumeeksi tulkittavista varjostumista johtuu muista sairauksista kuin keuhkokuumeesta.»A). Tähän voivat vaikuttaa muun muassa keuhkojen anatomiset seikat (pallean, sydämen
ja luuston päällekkäinen kuvautuminen) «Chotas HG, Ravin CE. Chest radiography: estimated ...»1, «Boersma WG, Daniels JM, Löwenberg A, ym. Reliabili...»2, dehydraatio «Bartlett JG, Dowell SF, Mandell LA, ym. Practice g...»3, «Macfarlane JT, Miller AC, Roderick Smith WH, ym. C...»4 ja kuvausajankohta «Bartlett JG, Dowell SF, Mandell LA, ym. Practice g...»3, «Macfarlane JT, Miller AC, Roderick Smith WH, ym. C...»4. Osa keuhkokuumeeksi tulkituista varjostumista voi aiheutua muun muassa sydämen vajaatoiminnasta
tai keuhkoahtaumapotilaan eksaserbaatioista «Claessens YE, Debray MP, Tubach F, ym. Early Chest...»5. Myös keuhkokuvan tulkinnassa keuhkokuumeen suhteen voi esiintyä vaihtelua eri tulkitsijoiden
välillä. Tutkimuksissa onkin todettu, että tulkitsijoiden välinen yksimielisyys löydöksestä
vaihtelee kelvollisesta kohtalaiseen kappa-arvoin määriteltynä (ks. näytönastekatsaus
«Keuhkojen röntgenkuvan tulkitsijoiden yksimielisyys löydöksestä vaihtelee.»A).
- Kuitenkin keuhkokuvan on todettu jossain määrin lisäävän diagnoosin tarkkuutta potilailla,
joilla oireiden perusteella on syytä epäillä keuhkokuumetta. Kansainväliset asiantuntijaryhmät
ovat edelleen päätyneet suosittelemaan sitä kotisyntyisen keuhkokuumeen diagnostiikassa
silloin kun sen ottaminen on käytännössä mahdollista «Hill AT, Gold PM, El Solh AA, ym. Adult Outpatient...»6.
Keuhkokuva pneumonian etiologisessa selvittelyssä
- Sekä aikuisilla että lapsilla on useiden tutkimusten perusteella osoitettu, ettei
radiologisen löydöksen perusteella voi ennustaa pneumonian mikrobiologista etiologiaa
«Boersma WG, Daniels JM, Löwenberg A, ym. Reliabili...»2, «Macfarlane JT, Miller AC, Roderick Smith WH, ym. C...»4, «Tew J, Calenoff L, Berlin BS. Bacterial or nonbact...»7, «Korppi M, Kiekara O, Heiskanen-Kosma T, ym. Compar...»8, «Kiekara O, Korppi M, Tanska S, ym. Radiological di...»9, «Lévy M, Dromer F, Brion N, ym. Community-acquired ...»10. Kuitenkin alveolaariset varjostumat liittyvät valtaosassa tapauksista bakteeri-infektioon
«Korppi M, Kiekara O, Heiskanen-Kosma T, ym. Compar...»8, «Kiekara O, Korppi M, Tanska S, ym. Radiological di...»9, «Lévy M, Dromer F, Brion N, ym. Community-acquired ...»10, «Simpson JC, Hulse P, Taylor PM, ym. Do radiographi...»11.
Keuhkokuvan vaikuttavuus hoitopäätökseen
- Brittiläisessä tutkimuksessa 12 kuukauden aikana 111:ssä (4,4 %) 2 538:sta avohoidossa
alahengitystieinfektio-oireen takia otetussa keuhkokuvassa oli pneumoniaan sopiva
infiltraatti. Yleislääkärin mielipidettä thoraxkuvan vaikuttavuudesta hoitopäätökseen
selvitettiin kyselylomakkeella. 48 %:ssa tapauksista yleislääkäri oli sitä mieltä,
että radiologinen löydös vaikutti hoitopäätökseen. Yleisimmät hoitopäätökseen vaikuttavat
seikat koskivat antibioottihoidon aloitusta, sairaalahoitoon lähettämistä tai jatkotutkimusten
tarvetta «Simpson JC, Hulse P, Taylor PM, ym. Do radiographi...»11, «Metlay JP, Fine MJ. Testing strategies in the init...»12.
Keuhkokuva pneumonian vaikeusasteen arvioinnissa
- Keuhkokuva voi olla hyödyllinen paitsi kliinisen pneumoniadiagnoosin varmistamisessa
myös pneumonian laajuuden ja vaikeusasteen arvioinnissa. Radiologisista löydöksistä
pneumonian vaikeusasteeseen ja mortaliteettiin liittyvät pneumoniamuutosten ulottuminen
useampaan keuhkolohkoon «Metlay JP, Fine MJ. Testing strategies in the init...»12, «Marrie TJ, Durant H, Yates L. Community-acquired p...»13, «Ortqvist A, Hedlund J, Grillner L, ym. Aetiology, ...»14, «Hasley PB, Albaum MN, Li YH, ym. Do pulmonary radi...»15 ja erityisesti pleuraneste «Hasley PB, Albaum MN, Li YH, ym. Do pulmonary radi...»15, «Fine MJ, Auble TE, Yealy DM, ym. A prediction rule...»16, «American College of Emergency Physicians Clinical ...»17.
Tietokonetomografia
- Keuhkojen tietokonetomografian (TT) on yleisesti osoitettu olevan keuhkokuvaa herkempi
ja tarkempi havaitsemaan kotisyntyisen pneumonian aiheuttamia keuhkomuutoksia «Syrjälä H, Broas M, Suramo I, ym. High-resolution ...»18. Primaaridiagnostiikassa sen rutiininomaista käyttöä rajoittaa menetelmän saatavuus,
korkea hinta ja keuhkokuvaa suurempi sädeannos. TT:n käyttöä suositellaan kliinisesti
epäselvissä tapauksissa «Lee MS, Oh JY, Kang CI, ym. Guideline for Antibiot...»19. TT voi antaa merkittävää informaatiota keuhkovarjostumien erotusdiagnostiikassa
«Ketai L, Jordan K, Busby KH. Imaging infection. Cl...»20, «Raoof S, Amchentsev A, Vlahos I, ym. Pictorial ess...»21, «Revel MP, Triki R, Chatellier G, ym. Is It possibl...»22, «Shah RM, Friedman AC. CT angiogram sign: incidence...»23 ja auttaa tietyissä tilanteissa epäselvän mikrobietiologian selvittelyssä «Miller WT Jr, Mickus TJ, Barbosa E Jr, ym. CT of v...»24, «Nambu A, Saito A, Araki T, ym. Chlamydia pneumonia...»25, «Ors F, Deniz O, Bozlar U, ym. High-resolution CT f...»26, «Koh WJ, Lee KS, Kwon OJ, ym. Bilateral bronchiecta...»27. Lisäksi TT:n käyttö on hyödyllistä keuhkokuumeen komplikaatioiden selvittelyssä
«Heffner JE, Klein JS, Hampson C. Diagnostic utilit...»28, «Arenas-Jiménez J, Alonso-Charterina S, Sánchez-Pay...»29, «Katz DS, Leung AN. Radiology of pneumonia. Clin Ch...»30, «Tan Kendrick AP, Ling H, Subramaniam R, ym. The va...»31, «Wheeler JH, Fishman EK. Computed tomography in the...»32, «Beall DP, Scott WW Jr, Kuhlman JE, ym. Utilization...»33.
Kirjallisuutta
- Chotas HG, Ravin CE. Chest radiography: estimated lung volume and projected area obscured
by the heart, mediastinum, and diaphragm. Radiology 1994;193(2):403-4 «PMID: 7972752»PubMed
- Boersma WG, Daniels JM, Löwenberg A, ym. Reliability of radiographic findings and
the relation to etiologic agents in community-acquired pneumonia. Respir Med 2006;100(5):926-32
«PMID: 16337367»PubMed
- Bartlett JG, Dowell SF, Mandell LA, ym. Practice guidelines for the management of
community-acquired pneumonia in adults. Infectious Diseases Society of America. Clin
Infect Dis 2000;31(2):347-82 «PMID: 10987697»PubMed
- Macfarlane JT, Miller AC, Roderick Smith WH, ym. Comparative radiographic features
of community acquired Legionnaires' disease, pneumococcal pneumonia, mycoplasma pneumonia,
and psittacosis. Thorax 1984;39(1):28-33 «PMID: 6695350»PubMed
- Claessens YE, Debray MP, Tubach F, ym. Early Chest Computed Tomography Scan to Assist
Diagnosis and Guide Treatment Decision for Suspected Community-acquired Pneumonia.
Am J Respir Crit Care Med 2015;192(8):974-82 «PMID: 26168322»PubMed
- Hill AT, Gold PM, El Solh AA, ym. Adult Outpatients With Acute Cough Due to Suspected
Pneumonia or Influenza: CHEST Guideline and Expert Panel Report. Chest 2019;155(1):155-167
«PMID: 30296418»PubMed
- Tew J, Calenoff L, Berlin BS. Bacterial or nonbacterial pneumonia: accuracy of radiographic
diagnosis. Radiology 1977;124(3):607-12 «PMID: 887748»PubMed
- Korppi M, Kiekara O, Heiskanen-Kosma T, ym. Comparison of radiological findings and
microbial aetiology of childhood pneumonia. Acta Paediatr 1993;82(4):360-3 «PMID: 8318803»PubMed
- Kiekara O, Korppi M, Tanska S, ym. Radiological diagnosis of pneumonia in children.
Ann Med 1996;28(1):69-72 «PMID: 8932509»PubMed
- Lévy M, Dromer F, Brion N, ym. Community-acquired pneumonia. Importance of initial
noninvasive bacteriologic and radiographic investigations. Chest 1988;93(1):43-8 «PMID: 3275531»PubMed
- Simpson JC, Hulse P, Taylor PM, ym. Do radiographic features of acute infection influence
management of lower respiratory tract infections in the community? Eur Respir J 1998;12(6):1384-7
«PMID: 9877496»PubMed
- Metlay JP, Fine MJ. Testing strategies in the initial management of patients with
community-acquired pneumonia. Ann Intern Med 2003;138(2):109-18 «PMID: 12529093»PubMed
- Marrie TJ, Durant H, Yates L. Community-acquired pneumonia requiring hospitalization:
5-year prospective study. Rev Infect Dis 1989;11(4):586-99 «PMID: 2772465»PubMed
- Ortqvist A, Hedlund J, Grillner L, ym. Aetiology, outcome and prognostic factors in
community-acquired pneumonia requiring hospitalization. Eur Respir J 1990;3(10):1105-13
«PMID: 2090471»PubMed
- Hasley PB, Albaum MN, Li YH, ym. Do pulmonary radiographic findings at presentation
predict mortality in patients with community-acquired pneumonia? Arch Intern Med 1996;156(19):2206-12
«PMID: 8885819»PubMed
- Fine MJ, Auble TE, Yealy DM, ym. A prediction rule to identify low-risk patients with
community-acquired pneumonia. N Engl J Med 1997;336(4):243-50 «PMID: 8995086»PubMed
- American College of Emergency Physicians Clinical Policies Subcommittee (Writing Committee)
on Community-Acquired Pneumonia, Smith MD, Fee C, ym. Clinical Policy: Critical Issues
in the Management of Adult Patients Presenting to the Emergency Department With Community-Acquired
Pneumonia. Ann Emerg Med 2021;77(1):e1-e57 «PMID: 33349374»PubMed
- Syrjälä H, Broas M, Suramo I, ym. High-resolution computed tomography for the diagnosis
of community-acquired pneumonia. Clin Infect Dis 1998;27(2):358-63 «PMID: 9709887»PubMed
- Lee MS, Oh JY, Kang CI, ym. Guideline for Antibiotic Use in Adults with Community-acquired
Pneumonia. Infect Chemother 2018;50(2):160-198 «PMID: 29968985»PubMed
- Ketai L, Jordan K, Busby KH. Imaging infection. Clin Chest Med 2015;36(2):197-217,
viii «PMID: 26024600»PubMed
- Raoof S, Amchentsev A, Vlahos I, ym. Pictorial essay: multinodular disease: a high-resolution
CT scan diagnostic algorithm. Chest 2006;129(3):805-15 «PMID: 16537886»PubMed
- Revel MP, Triki R, Chatellier G, ym. Is It possible to recognize pulmonary infarction
on multisection CT images? Radiology 2007;244(3):875-82 «PMID: 17709834»PubMed
- Shah RM, Friedman AC. CT angiogram sign: incidence and significance in lobar consolidations
evaluated by contrast-enhanced CT. AJR Am J Roentgenol 1998;170(3):719-21 «PMID: 9490960»PubMed
- Miller WT Jr, Mickus TJ, Barbosa E Jr, ym. CT of viral lower respiratory tract infections
in adults: comparison among viral organisms and between viral and bacterial infections.
AJR Am J Roentgenol 2011;197(5):1088-95 «PMID: 22021500»PubMed
- Nambu A, Saito A, Araki T, ym. Chlamydia pneumoniae: comparison with findings of Mycoplasma
pneumoniae and Streptococcus pneumoniae at thin-section CT. Radiology 2006;238(1):330-8
«PMID: 16304082»PubMed
- Ors F, Deniz O, Bozlar U, ym. High-resolution CT findings in patients with pulmonary
tuberculosis: correlation with the degree of smear positivity. J Thorac Imaging 2007;22(2):154-9
«PMID: 17527119»PubMed
- Koh WJ, Lee KS, Kwon OJ, ym. Bilateral bronchiectasis and bronchiolitis at thin-section
CT: diagnostic implications in nontuberculous mycobacterial pulmonary infection. Radiology
2005;235(1):282-8 «PMID: 15703315»PubMed
- Heffner JE, Klein JS, Hampson C. Diagnostic utility and clinical application of imaging
for pleural space infections. Chest 2010;137(2):467-79 «PMID: 20133295»PubMed
- Arenas-Jiménez J, Alonso-Charterina S, Sánchez-Payá J, ym. Evaluation of CT findings
for diagnosis of pleural effusions. Eur Radiol 2000;10(4):681-90 «PMID: 10795555»PubMed
- Katz DS, Leung AN. Radiology of pneumonia. Clin Chest Med 1999;20(3):549-62 «PMID: 10516903»PubMed
- Tan Kendrick AP, Ling H, Subramaniam R, ym. The value of early CT in complicated childhood
pneumonia. Pediatr Radiol 2002;32(1):16-21 «PMID: 11819056»PubMed
- Wheeler JH, Fishman EK. Computed tomography in the management of chest infections:
current status. Clin Infect Dis 1996;23(2):232-40 «PMID: 8842256»PubMed
- Beall DP, Scott WW Jr, Kuhlman JE, ym. Utilization of computed tomography in patients
hospitalized with community-acquired pneumonia. Md Med J 1998;47(4):182-7 «PMID: 9709508»PubMed
Artikkelin tunnus: nix01124 (050.100)
© 2024 Suomalainen Lääkäriseura Duodecim